6 Mart 2016 tarihli BirGün gazetesinde yayınlanmıştır
Mao,
İleri Doğru Büyük Atılım projesini açıkladığında, Sovyet planlamacılar ve akademisyenler ağır sanayi yerine
kırsal bölgelerde hafif sanayi geliştirmeyi amaçlayan bu politikayı eleştirirler.
Bunun ütopik, akıl dışı ve Marksizm ile tutarsız olduğunu iddia ederler. Bence
SBKP’den gelen bu sert eleştirilerin asıl nedeni, o yıllarda ÇKP-SBKP
ilişkilerinin bozulmaya yüz tutmuş olmasıdır. Oysa bu atılım projesinin
özellikleri ve devrimci yenilikleri ancak kapitalist yoldan kalkınma modeli
bakış açısından akıl dışı bulunabilir. Yani kapitalizmin sömürü, toplumsal
eşitsizlikler ve kırsal kalkınmanın kentlere göre ikinci derece önemli olması
gibi “akılcılığı/akla uygunluğu” açısından.
İki yıllık uygulama sonunda İleri
Doğru Büyük Atılım beklenen sonuçlara ulaşamaz ve sonlandırılır. Sonuçları
arasında ilk akla gelenler, tahıl-gıda ürünleri sıkıntısı, sanayi için hammadde
sıkıntısı, çok miktarda düşük kaliteli mal (özellikle çelik) üretimi, kötü
yönetim nedeniyle sanayi tesislerinin zarar görmesidir.
Bu dönemde altmış milyon insanın
açlıktan öldüğüne dair yalanın sahibi ise anti-komünist ideologlar Jung Chang ve
Jon Halliday’dir. Bu konuda “Yeni ÇKP’nin (Deng Xiaoping sonrası)” de 45 milyon
insanın ölmüş olabileceğine dair dedikodu içerikli bir raporu var. Amaç, tabii
ki Mao’nun komünist Çinini yermek ve kapitalist dönüşümü ve yeni dönemi kutsamak.
Oysa ciddi akademik araştırmalar kıtlığın ağır yaşandığı dört-beş yıl
(özellikle 1959-60) boyunca doğum oranlarında çok keskin bir düşüş olduğunu
söylüyor. Dolayısıyla, kayıp olduğu söylenen milyonlarca insan aslında hiç
doğmamış, nüfusa eklenmemiş olanlar. O yıllara ait nüfus kayıtları pek sağlıklı
olmasa bile, bu ölümleri yalanlıyor.
1959’da tahıl üretiminde ciddi bir
düşüş olduğu gerçek. Fakat bu düşüşe İleri Doğru Büyük Atılımın katkısı çok küçük
sayılır (Bazı köylüleri tarımsal üretimden çelik üretimine yönlendirme). Asıl
neden iklim felaketi. 1959’da Çin birkaç yıldır ağır kuralık veya aşırı
sellerle boğuşmaktadır. Bu felaket 1959-1960 arası çok ağır yaşanır.
Bu
dönem, Çin’in kadim derdi olan kıtlık sorununu çözmek için büyük bir mücadele verilen
ve başarılı olunan dönemdir. İnsanlar güçlerini birleştirdikleri komünler aracılığıyla
sulama projeleri oluşturmuş, sulama kanalları inşa etmiş, arazileri ıslah etmiştir.
Böylece, sulanamayan arazileri sulayarak ve ekilemeyen arazileri ekilebilir
hale getirerek ürün alabildikleri gibi, sellerin ekili arazilere zarar
vermesinin de önüne geçerler. Sonuçlar
daha 1970’e varmadan alınır: Çin, tarihinde ilk defa yiyecek sıkıntısını,
kıtlık ve kötü beslenme sorununu bu sayede çözebilmiştir.
İleri Doğru Büyük Atılımın önemli
politik sonuçları da olur. Nisan 1959’da, sonuçların sorumlusu olarak görülen
Mao, Devlet Başkanlığından ayrılır; fakat ÇKP liderliğini sürdürür. Bir parti
konferansında Savunma Bakanı Peng Dehuai, Mao’yu, “Ekonominin kendi yasaları
var. Fakat sen bu yasalar yenine dogmaları koydun” diye eleştirir ve Sovyet
modelini över (Peng, konferans sonrası görevden alınır).
Projenin ilk başlarında, bazı parti kadrolarının da Mao ustaya “Tek adımda
komünizme geçmeye çalışıyoruz” diye bir ince hatırlatmada bulunduğu biliniyor.
Şu değerlendirme o günlerde Çin’de
yaşayan bir Batılı komüniste ait: ”İleri Doğru Büyük Atılım hakkında en önemli
nokta üretim seferberliği veya teknolojiyi yaygınlaştırmaya yönelik bir
ekonomik strateji olması ya da dengeli ve kendine yeten bir kalkınmayı
hedeflemesi değildir. İnsanlar arasındaki ilişkiler ve insanlar değişiyordu:
Komünlerle oluşan yeni mülkiyet ilişkileri insanları işbirliğine açık ve
dayanışmacı yaptı; birlikte çalışıyor, yaşıyor, mücadele ediyor, Marksizm
hakkında bilgi sahibi olmak ve daha bilinçli şekilde değişmek için çalışmalar
yapıyorlardı. Bu proje bir bilinç ve toplumsal örgütlenme atılımıydı.”
İleriye Doğru Büyük Atılımın seyrini
anlamak için bu ekonomik strateji ve toplumsal seferberliğin keskin bir sınıf
mücadelesi bağlamında yaşandığını bilmek önemli. (Devam edecek…)
